مجسمه نایک ساموتراکی، شاهکاری از دوران هلنیستی در حدود 200 سال قبل از میلاد

نایک ساموتراکی، شاهکاری است از یک هنرمند ناشناس هلنیستی. در حالی که داستان خود هنرمند ممکن است ناشناخته باشد، در عوض داستان مجسمه به پیچیدگی و زیبایی حکاکی‌اش بسیار شهرت دارد.

زمینه تاریخی

دوره هلنیستی، عصر پر جنب و جوش عتیقه بود که از مرگ اسکندر مقدونی در 323 قبل از میلاد مسیح تا مرگ کلئوپاترا هفتم مصر در 30 قبل از میلاد مسیح به طول انجامید. این دوره منجر به ایجاد یک فرهنگ بین‌المللی جدید شد که با زبان یونانی متحد شد و همچنین سبک هنری جدیدی با وحدت تئاترالیته احساسی. هنر هلنیستی با حرکات نمایشی و جلوه های اغراق آمیز مشخص می شود. به درستی «باروک دوران باستان» نامیده شده است زیرا نگرش آرام، ساکت و محتاط هنر کلاسیک اولیه را رد می کند. نایک ساموتراکی شاهکاری مطلق از این دوره «باروک» هلنیستی است و اغلب به عنوان اوج سنت مجسمه سازی غرب در نظر گرفته می‌شود.

زمینه کلی

نایک ساموتراکی یک مجموعه مجسمه‌سازی سه قسمتی است که از یک مجسمه بر روی عرشه یک کشتی، روی یک پایه ضخیم تشکیل شده است. کل مجموعه 5.11 متر ارتفاع دارد که خود نایک 2.75 متر، کشتی 2 متر و پایه 36 سانتی متر است. این مجسمه در اصل به عنوان یادبود پیروزی در معبد خدایان بزرگ در جزیره ساموتراکی یونان تقدیم شد. بسیاری از مورخان هنر بر این باورند که این مجسمه توسط مردم رودس برای پیروزی دریایی خاص و ناشناخته ساخته و تقدیم شده است. کل مجموعه مجسمه سازی چشمگیر است، اما فیگور نایک واقعاً خیره کننده است. قایق و پایه به سادگی زمینه ای را برای زن بالدار زیبا فراهم می‌کنند.

نایک

این مجسمه نایک، الهه پیروزی را به تصویر می‌کشد. بدن بالدار او به تازگی با بال‌های پرآهن بر روی عرشه یک کشتی جنگی یونانی فرود آمده و در لحظات پایانی فرود، آخرین نفس‌های باد را می‌گیرد. بازوی راست نایک که اکنون از بین رفته است، به طور کلی حلقه گلی را برای تاجگذاری برنده نبرد در دست داشت. سر او که آن هم گم شده است، احتمالاً با لبخندی درخشان و پیروزمندانه به تماشاچی پایین نگاه می‌کرد.

لباس‌های او به طور خشونت آمیزی دور بدن خوش اندام او می‌پیچد، گویی که توسط باد تندی تسخیر شده باشد. به سینه‌ها و شکمش می‌چسبد و در شکاف پاها و باسنش نیز جمع می شود. کیتون یا تونیک نایک در سراسر شکم و پای چپ او به شفافیت چروکیده می‌شود، در حالی که هیماسیون یا شنل او در چین‌های ضخیم به دور پای راستش فشرده می‌شود. پرده‌های چرخان هم بدن او را می‌پوشاند و هم آن را در یک بازی تحریک آمیز آشکار می‌کند. شفافیت و چسبندگی لباس او یک سبک مجسمه سازی کلاسیک به نام سبک پارچه خیس است که به دلیل ماهیت کاوشگرانه و شهوانی آناتومی انسان به طور گسترده مورد استفاده قرار می‌گرفت.

کشتی جنگی

در زیر تندیس نایک، یک کشتی جنگی پیروز یونانی حک شده است. این کشتی از سنگ مرمر لارتی (از لاروس، رودس) ساخته شده است که به رنگ آبی-خاکستری معروف است. این سنگ با رنگ سفید خالص سنگ مرمر پاریان (از پاروس) که نایک از آن ساخته شده، تضاد ظریف اما قابل توجهی ایجاد می‌کند. برخلاف نایک، کشتی جنگی دارای پنل های بزرگ و صاف از سطح مرمر است. این کشتی دارای حکاکی‌های عمیق و سایه‌های تیره نایک نیست و به همین دلیل فاقد شدت موج دار نمایشی او است. با این حال، درام همیشه از تضاد ایجاد می‌شود – روشنایی با تاریکی و حرکت با سکون تضاد دارد. بنابراین، کشتی جنگی با استحکام آرام خود، نمایشنامه نایک را بزرگ می‌کند. این کشتی الهه را لنگر می‌اندازد و در عین حال به ظاهر او زمینه می‌دهد. کشتی نبرد دریایی را روایت می‌کند و طرف برنده را اعلام می‌کند. سلام بر پیروزی!

پایه

در زیر کشتی جنگی، پایه‌ای از 16 بلوک در سه ردیف قرار دارد. این پایه در اصل بخشی از حوضه بالایی یک فواره دو طبقه بوده است. در حوضه پایین صخره‌های بزرگ و ناهموار وجود داشت که آب جاری به عرشه کشتی برخورد می‌کرد و به آن می‌پاشید. این اثر بصری یک کشتی را در حال حرکت به جلو در برابر امواج شکسته ایجاد می‌کرد و همچنین عنصری صوتی به نمایشنامه بصری اضافه می‌کرد. علاوه بر این، انعکاس نایک در آب روان احساس سبکی و حرکت را افزایش می‌داد. اثر کلی اولیه به طرز چشمگیری مجلل و جسورانه متحرک بود. هنر و طبیعت برای اعلام پیروزی با هم ترکیب می‌شدند.

ماجرای کشف شدن نایک ساموتراکی

نایک ساموتراکی برای اولین بار در سال 1863 توسط چارلز فرانسوا شامپوآزو، یک حفار و باستان شناس فرانسوی کشف شد. او دو حفاری بعدی را رهبری کرد و قطعات مجسمه را در سال های 1864، 1879 و 1891 به موزه لوور تحویل داد. بنابراین، نایک ساموتراکی که بازدیدکنندگان امروز می‌بینند تا سال 1891، تقریباً 28 سال پس از کشف اولین قطعات آن در سال 1863، به طور کامل مونتاژ نشد. این مدت زمان زیادی است که چنین اثری هنری مونتاژ و به نمایش درآید. با این حال، این انتظار توجیه شده بود زیرا شامپوآزو اکثر قطعات مجسمه را پیدا کرد و آنها را دوباره مونتاژ کرد تا زمینه اصلی آن را برای بینندگان مدرن تداعی کند. کشف شامپوآزو به احیای علاقه به آثار هنری هلنیستی در اواخر قرن 19 و اوایل قرن 20 کمک کرد. ژست‌های نمایشی، حرکات پرشور و ابعاد حجیم آنها با کلاسیک گرایی سلطه گر و آکادمیسم اروپا در قرن 19 بسیار متفاوت بود! آنها تفسیری جدید از دوران باستان ارائه کردند که اروپاییان قرن نوزدهم را که خواهان الهام جدید از گذشته دور بودند، مجذوب خود کرد.

برای بهتر شدن

نایک ساموتراکی یک شاهکار هنری هلنیستی است. این مجسمه با محیط خود تعامل می‌کند و تقریباً یک تجربه زنده، تنفس و عاطفی را به تصویر می‌کشد. این حضور الهی را از طریق تفسیر یک بدن انسان بالدار منتقل می‌کند. پولیکلیتوس، یکی از مشهورترین مجسمه سازان کلاسیک یونان در قرن پنجم قبل از میلاد، نایک ساموتراکی را دوست نداشت زیرا همه قوانین هنر یونانی کلاسیک را رد می‌کرد. تناسب ایده آل ندارد، خودکفا نیست و پایه ساده ای ندارد. با این حال، خوشبختانه پولیکلیتوس الگوی امروزی ما برای قدردانی از هنر نیست. بشریت از آتن قرن پنجم قبل از میلاد تکامل یافته است، برخی بهتر شده‌اند و برخی بدتر. نایک ساموتراکی نمونه ای برای بهتر شدن است.

قهرمان پیروزی

بیشتر کسانی که برای اولین بار نایکی را در بالای پله‌های بزرگ بال دنون در موزه لوور می‌بینند، احساس حیرت و شگفتی می‌کنند. مانند یک مسافر زمان، نایکی از گذشته‌ای دور به پرواز در می‌آید تا با بیننده معاصر ملاقات کند. اگر او هنوز بازوی راست و تاج گل خود را داشت، امروز چه کسی را تاجگذاری می‌کرد؟ قهرمان پیروزی امروز چه کسی خواهد بود؟ ما پذیرای پیشنهادات شما هستیم.
نایکی، الهه یونانی پیروزی، در مجسمه‌ای مرمری که در حدود سال 180 قبل از میلاد ساخته شده است، تجسم یافته است. این مجسمه که به عنوان “نایکی ساموتراکی” شناخته می‌شود، یکی از مشهورترین مجسمه‌های یونان باستان است. نایکی بر روی دماغه یک کشتی جنگی ایستاده است و بال‌هایش را به نشانه پیروزی گشوده است.
این مجسمه حس قدرت، حرکت و پیروزی را القا می‌کند. نایکی به عنوان نمادی از پیروزی در ورزش، جنگ و سایر زمینه‌ها مورد استفاده قرار گرفته است. او همچنین به عنوان نمادی از امید و الهام‌بخش برای غلبه بر چالش‌ها و دستیابی به اهداف مورد استفاده قرار گرفته است.
امروزه، نایکی همچنان به عنوان یک نماد قدرتمند باقی مانده است. او الهام‌بخش مردم در سراسر جهان برای رسیدن به اهداف خود و رسیدن به پیروزی است.
اما چه کسی امروز قهرمان پیروزی خواهد بود؟ این سوالی است که هر کس باید برای خود پاسخ دهد. شاید قهرمان پیروزی یک ورزشکار باشد که در یک مسابقه مهم پیروز می‌شود. شاید یک سرباز باشد که جان خود را برای کشورش فدا می‌کند. یا شاید یک فرد عادی باشد که بر یک چالش شخصی غلبه می‌کند.
هر کسی که باشد، قهرمان پیروزی کسی است که شجاعت، عزم و راسخ بودن را نشان می‌دهد. آنها کسی هستند که الهام‌بخش دیگران برای رسیدن به اهداف خود هستند.