نقاشی تمثیلی دو بانو
«نقاشی تمثیلی دو بانو» اثری رازآلود و غیرمعمول است که در دهه ۱۶۵۰ در انگلستان خلق شده است. این پرتره خیالی، علاوه بر زیبایی بصری، داستانی جذاب درباره اخلاق، خودبینی، و درک مدرن از برابری جنسیتی و نژادی را روایت می‌کند.
نقاشی
این اثر که هنرمند آن ناشناس است، تصویری دوتایی از دو زن خیالی را به نمایش می‌گذارد یکی سیاهپوست و دیگری سفیدپوست، که در قاب نقاشی به‌عنوان بازتابی از یکدیگر دیده می‌شوند.هر دو زن، با لباس‌هایی فاخر و آرایش موهای ظریف و مدرن، به سبک اشرافی زمان خود ظاهر شده‌اند. گردنبندهای مروارید برجسته نیز بر گردن آن‌ها دیده می‌شود که از نمادهای ثروت و منزلت اجتماعی در آن دوران بود.اما چشمگیرترین عناصر این نقاشی، لکه‌های زیبایی (beauty patches) هستند نشان‌هایی با اشکال هلال ماه، قلب، و ستارهکه به‌طرز خاصی روی چهره‌ی هر دو زن قرار گرفته‌اند. این نقوش نمادین، معنایی فراتر از یک مد زودگذر داشته و به پیچیدگی‌های فرهنگی و اجتماعی آن دوره اشاره دارند
لکه‌های زیبایی: نمادی از مد و جایگاه اجتماعی
زنان از لکه‌های زیبایی (beauty patches) برای پوشاندن جای زخم، آبله، یا جوش‌های صورت استفاده می‌کردند. هرچند قدمت این نشان‌ها به دوران باستان بازمی‌گردد، اما استفاده‌ی زیبایی‌شناسانه از آن‌ها تنها از اوایل دوران مدرن رواج یافت.این لکه‌ها که از ابریشم‌های وارداتی، چرم، یا مخمل ساخته می‌شدند، در قرن‌های ۱۷ و ۱۸، به‌ویژه در فرانسه، به مدی فراگیر تبدیل شدند. آن‌ها نه‌تنها ابزاری برای زیبایی، بلکه نشان‌دهنده‌ی موقعیت اجتماعی و سلیقه‌ی اشرافی بودند.
نقاشی در بستر تاریخی خود
این نقاشی در دورانی حساس از تاریخ انگلستان خلق شد، زمانی که پارلمان این کشور در حال بررسی قانونی علیه «فساد ناشی از آرایش و استفاده از لکه‌های زیبایی و پوشش‌های نامناسب زنان» بود.این قانون توسط مردانی که از آنچه «افراط در آرایش و پوشش زنان» می‌دانستند، خشمگین بودند، مطرح شد. در این دوره، دولت پیوریتن (Puritan) اولیور کرامول، نه‌تنها با زیبایی‌شناسی افراطی، بلکه با خودآرایی زنان به‌عنوان امری غیراخلاقی و فریبنده مخالف بود.مقامات پیوریتن معتقد بودند که لکه‌های زیبایی نه‌تنها یک زینت بی‌ضرر نیستند، بلکه وسیله‌ای برای پنهان کردن زخم‌های ناشی از بیماری‌های مقاربتی محسوب می‌شوند. به همین دلیل، استفاده‌ی بیش از حد از این نشان‌ها به‌عنوان تهدیدی علیه سلامت اخلاقی جامعه تلقی می‌شد.در چنین فضایی، «نقاشی تمثیلی دو بانو» نه‌تنها یک اثر هنری، بلکه بازتابی از تنش‌های اجتماعی و جنسیتی آن دوران است جایی که بدن و ظاهر زنان به میدان نبردی برای کنترل، اخلاق‌گرایی و سیاست‌های اجتماعی تبدیل شده بود.
برابری؟
یکی از جنبه‌های خارق‌العاده‌ی این نقاشی، شیوه‌ی بازنمایی دو زن با رنگ پوست متفاوت به‌عنوان افرادی برابر است. بر روی بوم، عبارتی به این مضمون حک شده است:«منِ سیاه، با سپیدی لکه‌دار شده‌ام، و توِ سفید، با سیاهی آلوده شده‌ای. این شرارت از قلب مغرور تو نشأت می‌گیرد. پس او را بگیر: شیطان.»این نقاشی، در راستای سیاست‌های دولت کرامول، در ابتدا به‌منظور محکومیت استفاده از لکه‌های زیبایی خلق شده بود. اما می‌توان آن را از زاویه‌ای متفاوت و حتی تاریک‌تر نیز تفسیر کرد.به‌جای آنکه این اثر برابری نژادی را نشان دهد، ممکن است از منظر معاصر «موقعیت زن سفیدپوست را تا سطح زن سیاهپوست پایین بیاورد»، چرا که هر دو در اینجا نمادهای گناه و خودبینی تلقی شده‌اند.با این حال، این تفسیری است که می‌تواند مورد بحث و بررسی قرار گیرد و بر اساس برداشت‌های اجتماعی و تاریخی متفاوتی تحلیل شود.
تاریخچه‌ی مالکیت (Provenance)
گزارش‌ها نشان می‌دهند که این نقاشی مدت‌ها در مجموعه‌ی شخصی لُرد لوید تایرل-کِنیون، ششمین بارون کنیون (1947–2019)، نگهداری شده است و از قرن ۱۹ میلادی در املاک او در شروپشایر، انگلستان، آویخته بود.پس از درگذشت تایرل-کنیون در سال ۲۰۱۹، این اثر در ژوئن ۲۰۲۱ توسط یک گالری کوچک به نام Trevanion Fine Art and Antiquesبه مزایده گذاشته شد. پس از یک رقابت شدید میان مجموعه‌داران خصوصی و موزه‌های عمومی، نقاشی با قیمت شگفت‌انگیز ۲۲۰ هزار پوند (به‌علاوه‌ی هزینه‌ی اضافی خریدار) فروخته شد.
ممانعت از خروج اثر از بریتانیا
پس از این مزایده، دولت بریتانیا از خروج این نقاشی از کشور جلوگیری کرد. در بیانیه‌ای رسمی که به‌صورت آنلاین منتشر شد، این تصمیم با این استدلال توجیه شد:«خروج این نقاشی از بریتانیا، یک فقدان بزرگ خواهد بود، زیرا این اثر دارای اهمیت فوق‌العاده‌ای در مطالعه‌ی نژاد و جنسیت در قرن هفدهم است.»این تصمیم به موسسات فرهنگی بریتانیا فرصتی محدود داد تا برای خرید این اثر اقدام کنند.
نجات نقاشی توسط موزه‌ی کامپتون ورنی
در نهایت، در سال ۲۰۲۳، این اثر توسط گالری هنری کامپتون ورنی (Compton Verney Art Gallery) خریداری شد. این خرید به مبلغ ۳۰۰ هزار پوند و با حمایت صندوق یادبود میراث ملی (National Heritage Memorial Fund) و موزه‌ی ویکتوریا و آلبرت (V&A Museum) صورت گرفت و باعث شد که این نقاشی ارزشمند در خاک بریتانیا حفظ شود.
