هنری

نقاشی بهترین کابینت‌های عجایب

ویژگی ایجاد شگفتی در مشاهده‌کننده، از خصوصیات بارز آنچه به‌عنوان Wunderkammer یا خزانۀ شگفتی‌ها شناخته می‌شود، به شمار می‌آید. این‌ها در واقع اتاق‌هایی مملو از عجایب هستند که در آن‌ها، ترکیبی نامتمایز از هنر و علم، از عناصر طبیعی (naturalia) و ساخته‌های بشر (artificialia)، با غیرمعمول‌ترین یافته‌ها در کنار انواع آثار دست‌ساز، نادره‌ها و شگفتی‌ها گرد هم می‌آیند.این نوع گردآوری عمدتاً در طول قرن شانزدهم در شمال اروپا گسترش یافت. از میان مشهورترین مجموعه‌ها می‌توان مجموعه‌های رودولف دومدر پراگ، امپراتور فردیناند دوم، آرشیدوک اتریش در قصر آمبراس در اینسبروک، و همچنین مجموعه آگوستوس سوم، پادشاه لهستان اشاره کرد. علاوه بر خزانه‌هایی که به پادشاهان و اشراف تعلق داشت، اعضای طبقۀ بازرگانان و نخستین دانشمندان اروپا نیز مجموعه‌هایی گردآوری کردند که پیش‌زمینه‌ای برای شکل‌گیری موزه‌های امروزی محسوب می‌شوند

Johan Zoffany, Tribuna of the Uffizi, 1772-1777, Royal Collection, London, UK

خزانۀ شگفتی‌ها: نگهداری و نمایش مجموعه‌ای متنوع از اشیا و آثار

خزانۀ شگفتی‌ها مجموعه‌ای از اشیا و آثار متنوع را در خود جای می‌داد و به نمایش می‌گذاشت، با تمرکزی ویژه بر اشیای نادر، التقاطی و اسرارآمیز. این مجموعه‌ها معمولاً شامل عتیقه‌جات، اشیای مربوط به تاریخ طبیعی (مانند حیوانات تاکسیدرمی‌شده، فسیل‌ها، حشرات خشک‌شده و گیاهان هرباریومی) و حتی آثار هنری بودند. واژۀ کابینت در اصل به یک اتاق اشاره داشت، نه یک قطعه مبلمان، و مجموعه‌ها معمولاً بر اساس یک طبقه‌بندی لاتین به چهار دسته تقسیم می‌شدند.

چهار دسته از اشیای شگفتی‌آور:

  1. Naturalia – محصولات طبیعی و موجودات نادر، با علاقه‌ای خاص به هیولاها (مانند سگ دوسر).
  2. Artificialia – اشیای مصنوعی که به‌دست انسان ساخته یا تغییر یافته‌اند، از جمله عتیقه‌جات و آثار هنری.
  3. Exotica – اشیای عجیب‌وغریب، گیاهان یا حیواناتی که از سرزمین‌های دوردست جمع‌آوری شده‌اند.
  4. Scientifica – ابزارهایی که نشان‌دهندۀ توانایی انسان در تسلط بر طبیعت هستند، مانند اسطرلاب‌ها، ساعت‌ها، دستگاه‌های خودکار و ابزارهای علمی.

همه چیز از ایتالیا آغاز شد

Ferrante Imperato, Room of Curiosities (Wunderkammer), 1559, Naples, Italy. Kunst und Wunderkammern

Wunderkammer کلاسیک در قرن شانزدهم شکل گرفت، هرچند مجموعه‌های ساده‌تری پیش از آن نیز وجود داشتند. نخستین تصویر مستند از یک خزانۀ تاریخ طبیعی، یک حکاکی از کتاب Dell’Historia Naturale اثر داروساز ناپلی، فرانته ایمپراتو، در سال 1599 است. میل به طبقه‌بندی تمام جنبه‌های دنیای طبیعی منجر به ایجاد مخازنی از اطلاعات و تصاویر شد – چاپ‌ها، هرباریوم‌ها، و متون علمی با تصاویر دقیق که در نهایت به تأسیس مکان‌هایی برای پرورش، نگهداری و نمایش این اشیا انجامید، مانند باغ‌های گیاه‌شناسی، داروخانه‌ها و مجموعه‌های طبیعی.

مجموعۀ طبیعی اولیسه آلدرُواندی

یکی از قدیمی‌ترین مجموعه‌های طبیعی متعلق به اولیسه آلدرُواندی، طبیعی‌دان اهل بولونیا بود. پس از مرگش، او کل مجموعه علمی خود را به شهر بولونیا اهدا کرد. موزه پالازو پوگی در بولونیا سالن بزرگی است که “تئاتر طبیعی” آلدرُواندی را حفظ کرده است؛ مجموعه‌ای از naturalia که این دانشمند در خانه‌اش گردآوری کرده بود. این مجموعه هنوز هم بازدیدکنندگان را با نمونه‌های حیرت‌انگیز کروکودیل‌ها، ماهی‌های بادکنکی و مارها شگفت‌زده می‌کند.

میراث علمی آلدرُواندی

آلدرُواندی به خاطر اثر مشهورش، Storia Naturale (تاریخ طبیعی)، که شامل 13 جلد است، شناخته می‌شود. این اثر به‌عنوان جامع‌ترین توصیف از سه قلمرو طبیعت معدنی، گیاهی و حیوانی در زمان خود در نظر گرفته می‌شد. او همچنین آثار دیگری از جمله Herbarium را منتشر کرد، اما مشهورترین اثر او Monstrorum Historia (تاریخ هیولاها) است. این کتاب شامل تصاویری از جانورانی است که به‌سختی قابل یافتن و حفظ بودند، همراه با موجودات افسانه‌ای که هرگز در واقعیت وجود نداشتند.

Ulisse Aldrovandi Collection, The Museum of Palazzo Poggi, Bologna, Italy. Universitaria di Bologna

Seahorse Monster from the Ulisse Aldrovandi’s Monstrorum Historia, Biblioteca Universitaria di Bologna, Italy 

اندازه و اهمیت خزانۀ شگفتی‌ها

اندازۀ کابینت‌های شگفتی‌ها از یک قطعۀ کوچک مبلمان با چندین کشو تا فضایی به وسعت یک اتاق کامل متغیر بود. کشوها و قفسه‌ها پر بودند از اشیای اصل که از سفرهای طولانی به مناطق دوردست به دست آمده بودند. هر شیء فرصتی برای روایت یک ماجراجویی حماسی فراهم می‌کرد یا در بیشتر موارد، زمینه‌ای برای ساختن یک داستان خیالی همانند دیگران، افراد ثروتمند نیز علاقه داشتند با گردآوری اشیای لوکس، شخصیت خود را از طریق این نمادهای ملموس از هوش، دانش، ثروت و سلیقۀ خود تعریف کنند. آن‌ها از مدت‌ها قبل دریافته بودند که اشیای گران‌بها قدرتی جادویی بر ذهن مردم دارند و اینکه ارتباط میان کالاهای لوکس و شخصیت فردی می‌تواند تأثیری ماندگار در ذهن دیگران بگذارد.

Baroque Cabinet of Curiosities, 17th century, Italy. Photo by Rau Antiques via Wikimedia Commons (CC BY-SA 4.0).

نام‌ها و سبک‌های مختلف خزانۀ شگفتی‌ها در اروپا

در حالی که در شمال کوه‌های آلپ، این اتاق‌های نگهداری اشیا با نام‌های Kunstkammer یا Wunderkammer شناخته می‌شدند، در شبه‌جزیره ایتالیا فضاهای مخصوص این اشیا نام‌هایی مانند stanzino، studiolo یا بیشتر museo داشتند. گاهی نیز از واژۀ galleria برای اشاره به مجموعه‌هایی از نقاشی‌ها و آثار هنری استفاده می‌شد که می‌توانستند شامل اشیای شگفتی‌آور نیز باشند، مانند مدیچی گالریا (Medici Galleria).بزرگ‌ترین و باشکوه‌ترین studiolo متعلق به فرانچسکو اول مدیچی، دوک بزرگ توسکانی بود.

Studiolo of Francesco I de Medici, c.1572, Palazzo Vecchio, Florence, Italy. Wikimedia Commons (public domain)

استودیولو: دفتر، آزمایشگاه و خزانۀ شگفتی‌ها

استودیولو بین سال‌های 1570 تا 1572 برای فرانچسکو اول مدیچی، دوک بزرگ توسکانی، ساخته شد. این فضای کوچک با سقفی گنبدی‌شکل توسط هنرمندان مختلف و تحت نظارت جورجو وازاری طراحی و تکمیل شد. استودیولو نه‌تنها دفتر کار و آزمایشگاهی برای دوک بود، بلکه به‌عنوان مخفیگاه و مهم‌تر از همه، خزانۀ شگفتی‌های او نیز محسوب می‌شد. در اینجا، دوک مجموعه‌ای از اشیای کوچک، گران‌بها، نادر و عجیب را نگهداری می‌کرد.دیوارها و سقف استودیولو با نقاشی‌های اساطیری تزئین شده بودند، که امروزه تنها یادگار باقی‌مانده از محتوای اصلی این اتاق هستند. پس از مرگ دوک بزرگ، این فضا مورد بی‌توجهی قرار گرفت و در سال 1590 از هم پاشید. در قرن بیستم، این اتاق به‌عنوان یکی از عجایب رنسانس در کاخ قرون‌وسطایی بازسازی شد.

نمونه‌ای دیگر: موزه پُلدی پِتزولی در میلان

نمونۀ برجستۀ دیگر، موزه پُلدی پِتزولی (Museo Poldi Pezzoli) در میلان است. این موزه در قرن نوزدهم به‌عنوان مجموعۀ خصوصی جیان جاکومو پُلدی پِتزولی تأسیس شد. موزه به دلیل مجموعه‌های ارزشمندش از آثار هنرمندان شمال ایتالیا و فلاندر شهرت دارد. از جمله آثار و اشیای موجود در آن می‌توان به سلاح‌های تاریخی، شیشه‌کاری‌ها، سرامیک‌ها، جواهرات، مبلمان و بسیاری دیگر اشاره کرد.در جریان جنگ جهانی دوم، ساختمان موزه به‌شدت آسیب دید، اما آثار هنری آن پیش‌تر در مکانی امن نگهداری شده بودند. پس از بازسازی، این موزه در سال 1951 دوباره افتتاح شد. اگر به میلان سفر کردید، دیدن این موزه را از دست ندهید!

Interior of Museo Poldi Pezzoli, Milan, Italy. Viator.

مجموعۀ هابسبورگ

خزانۀ شگفتی‌های رودولف دوم، امپراتور مقدس روم در پراگ، بی‌نظیر و یکی از متنوع‌ترین مجموعه‌های زمان خود بود. این مجموعه شامل آثار هنری، حیوانات عجیب‌وغریب، کانی‌ها، سنگ‌های قیمتی، و بسیاری اشیای دیگر بود. اتاق‌های قلعۀ پراگ برای نگهداری این مجموعه گسترده بازطراحی شدند و اشیا در بخش‌های مختلف سازماندهی شدند.رودولف دوم علاقه‌ای خاص به سنگ‌های قیمتی داشت، اما پدیده‌های طبیعی نیز او را مجذوب خود کرده بودند. به همین دلیل، او از هنرمندان دربارش خواست تصاویری از اشیای طبیعی و حیوانات را به تصویر بکشند.در فهرست مجموعه که مربوط به سال‌های 1607 تا 1611 بود، اشیای طبیعی متعددی به ثبت رسیده بودند، از جمله آفتاب‌پرست، کروکودیل،ماهی‌ها ، پرندۀ بهشت و بسیاری دیگر. حتی تصاویری از تک‌شاخ‌ها، اژدهاها و ریشه‌های ماندرگورا (که در افسانه‌ها گیاهی جادویی محسوب می‌شد) نیز در این مجموعه یافت می‌شد.علاقۀ هابسبورگ‌ها به اشیای مکانیکی و خودکارهای متحرک نیز بسیار زیاد بود. با این حال، جانشینان رودولف دوم ارزش چندانی برای این مجموعه قائل نبودند و خزانۀ شگفتی‌های او به‌تدریج رو به زوال رفت. در سال 1648، در جریان حملۀ نیروهای سوئدی به قلعۀ پراگ، این مجموعه غارت شد. امروزه، تنها بخش‌هایی از آن در مجموعه‌های موزۀ تاریخ طبیعی وین (Naturhistorisches Museum) باقی مانده است.

Celestial Globe with Clockwork, made for the Wunderkammer of Rudolf II, 1579, The Metropolitan Museum of Art, New York, NY, USA.

مجموعۀ فردیناند دوم: خزانۀ هنر و شگفتی‌ها در قلعۀ آمبراس

فردیناند دوم، آرشیدوک اتریش، عموی رودولف دوم، نیز مجموعه‌ای ارزشمند داشت: خزانۀ هنر و شگفتی‌ها در قلعۀ آمبراس در اینس‌بروک.مانند بسیاری از فرمانروایان دوره رنسانس، فردیناند دوم نیز علاقه‌مند به حمایت از هنر و علوم بود. او زمان و سرمایۀ زیادی صرف کرد تا قلعۀ قرون‌وسطایی آمبراس را به قصری مدرن تبدیل کند و مجموعه‌های منحصربه‌فرد خود را در آن به نمایش بگذارد.این خزانه به‌عنوان “یک جهان کوچک” (microcosm) یا “تئاتر جهان” (theater of the world) شناخته می‌شد، که نمادی از کنترل امپراتور بر جهان بود.نکتۀ جالب این است که این مجموعه هنوز هم در قلعۀ آمبراس به همان شکل اولیه از زمان تأسیس آن نگهداری و به نمایش گذاشته می‌شود، و همچنان یکی از مهم‌ترین خزانه‌های شگفتی‌های جهان به شمار می‌آید.

The Chamber of Art and Curiosities (Wunderkammer) of Ferdinand II, Ambras Castle, Innsbruck, Austria

فراتر از آلپ:

A View of a Wunderkammer: Jan Bruegel and Peter Paul Rubens, Allegory of Sight, 1617, Museo del Prado, Madrid, Spain 

Lucas Cranach the Elder, Albrecht of Brandenburg as St. Jerome in his study, 1526, John and Mable Ringling Museum, Sarasota, FL, USA.

کابینت‌های شگفتی‌های قرن هفدهم: ترکیبی از علم، هنر و تخیل

دو نمونه از مشهورترین خزائن شگفتی‌ها در قرن هفدهم متعلق به اُله وُرم (Ole Worm)، پزشک و تاریخ‌دان طبیعی دانمارکی (با نام لاتین Olaus Wormius)، و آتاناسیوس کیرشر (Athanasius Kircher)، دانشمند یسوعی، بودند.در این دوران، مفهوم کابینت شگفتی‌ها به مجموعه‌ای از آثار هنری تبدیل شد که می‌بایست شامل اشیای virtù نیز باشند آثاری که یک مرد فرهیخته آن‌ها را از نظر فکری و فرهنگی ارزشمند می‌دانست.

مرز باریک بین واقعیت و خیال

در بسیاری از موارد، این کابینت‌ها بر پایۀ حقیقت ساخته نشده بودند. اشیا، گیاهان یا حیوانات تاکسیدرمی‌شده گاهی به‌صورت جداگانه خریداری شده و بخش‌های مختلف آن‌ها به هم دوخته می‌شدند تا موجوداتی افسانه‌ای و هیولایی خلق شوند که بیشتر شبیه آثار هنری بودند تا شواهد علمی.این مجموعه‌ها اغلب ترکیبی از حقیقت و خیال بودند و از سفرهای اکتشافی و تجارت دریایی گردآوری می‌شدند. با این حال، مسئله دقت علمیچندان اهمیتی نداشت. هدف این کابینت‌ها نمایش یک روایت شخصی از جهان بود روایتی که بر اساس سلیقۀ صاحبان ثروتمندشان شکل می‌گرفت و آن‌ها را قادر می‌ساخت تا جهان را بر اساس دیدگاه و تخیل خود بازآفرینی کنند.

Frans Francken the Younger, Chamber of Art and Curiosities (Wunderkammer), 1636, Kunsthistorisches Museum, Vienna, Austria.

Domenico Remps, Cabinet of Curiosities, 1690, Museo dell’Opificio delle Pietre Dure, Florence, Italy.

آشفتگی در نظم: از نمایش سلیقه تا شکل‌گیری دانش علمی

در این دوران، چینش کابینت‌های شگفتی بدون هیچ نظم زمانی یا معیار علمی خاصی انجام می‌شد. مالک یک Wunderkammer کاملاً آزاد بود تا نحوه‌ی کنار هم قرار دادن اشیا و تفسیر آن‌ها را خودش تعیین کند. محتوای این مجموعه‌ها بازتابی از سلیقه و هویت شخصی صاحبشان بود.با این حال، در قرن هجدهم، با رشد علم به‌عنوان یک رشته‌ی مشخص و تعریف‌شده، این مجموعه‌ها دیگر صرفاً نشان‌دهندۀ ثروت و هوش مالک نبودند، بلکه منعکس‌کنندۀ میل او به درک جهان نیز بودند. این همان چیزی است که جمجمه‌ای در قفسۀ بالایی کابینت دومنیکو رِمپ نشان می‌دهد یک memento mori (یادآوری مرگ) که نشان‌دهندۀ کشش وجودی برای درک زندگی و این واقعیت است که فارغ از میزان ثروتی که فرد گردآوری می‌کند، مرگ در نهایت همۀ ما را در بر خواهد گرفت.

یک مجموعه منحصربه‌فرد در روسیه

برای هم‌سطح شدن با رقبای اروپایی خود، پتر کبیر، تزار روسیه، شروع به گردآوری مجموعه‌ای از شگفتی‌ها کرد، از جمله حیوانات تاکسیدرمی‌شده، مدل‌های کشتی، ابزارها و آلات نجومی. نتیجۀ این تلاش، تأسیس Kunstkamera در 1718 بود.هر قطعه از این مجموعه از سفرهای خارجی پتر گردآوری شده بود. یکی از نوادر برجسته در مجموعۀ او نمونه‌های آناتومیکی و جنین‌های نگهداری‌شده بود که توسط فردریک رویش، آناتومیست مشهور هلندی، تهیه شده بودند.امروزه، این مجموعه با نام موزۀ مردم‌شناسی و قوم‌نگاری شناخته می‌شود و یکی از بزرگ‌ترین مجموعه‌های آثار قوم‌نگاری در جهان را در خود جای داده است. این موزه همچنین نخستین موزه‌ی روسیه و یکی از قدیمی‌ترین موزه‌های جهان محسوب می‌شود.

Examples of Embryos Located in the Kunstkamera (Wunderkammer) of Peter the Great, Saint Petersburg, Russia

مجموعه‌های انگلیسی: پایه‌گذاری موزه بریتانیا

سر جان سوان (Sir John Soane)، پزشک انگلیسی، عضو انجمن سلطنتی و یکی از بنیان‌گذاران موزه بریتانیا در لندن، در دوران تحصیل خود روی گیاهان در انگلیس و فرانسه مطالعه می‌کرد. در همین زمان، به او پیشنهاد شد که به‌عنوان پزشک شخصی در جامائیکا فعالیت کند.در دوران اقامتش در جامائیکا، او شروع به گردآوری و طبقه‌بندی گونه‌های بومی گیاهان و جانوران کرد. علاوه بر این، مجموعه‌ای از اشیای دست‌ساز و نوادر فرهنگی جوامع بومی را نیز جمع‌آوری نمود.وقتی سوان در سال 1689 با بیش از 800 نمونه از گیاهان به انگلستان بازگشت، شروع به افزایش مجموعۀ خود از طریق هدایا، خرید از مجموعه‌داران، مسافران، داروسازان و گیاه‌شناسان کرد. در طول زندگی‌اش، بیش از 350 شیء مصنوعی و نادر از سراسر جهان جمع‌آوری کرد.پس از درگذشت او در سال 1753، تمام مجموعۀ خود را به انگلستان اهدا کرد تا پایه و اساس موزه بریتانیا را تشکیل دهد یکی از مهم‌ترین و مشهورترین موزه‌های جهان که امروزه همچنان یکی از بزرگ‌ترین گنجینه‌های تاریخی و فرهنگی را در خود جای داده است.

Sir John Soane’s Collection, Sir John Soane’s Museum, London, UK. Museum’s website.

مجموعه‌ی تردسکانت: نخستین خزانۀ شگفتی‌های عمومی در انگلستان

جان تردسکانت پدر (John Tradescant the Elder)، باغبان، طبیعت‌شناس، و گیاه‌شناس بریتانیایی، و پسرش جان تردسکانت جوان، سرنوشتی مشابه با سر جان سوان داشتند. آن‌ها در طول زندگی خود مجموعه‌ای از گل‌ها، صدف‌ها و گیاهان را گردآوری کردند.اما فراتر از نمونه‌های گیاه‌شناسی و جانورشناسی، آن‌ها مجموعه‌ای از نوادر طبیعی و مصنوعی را نیز جمع‌آوری کردند، از جمله پرندۀ دودو از موریس. مجموعه‌ی آن‌ها همچنین شامل اشیایی خیالی و نادرست بود، مانند دست یک پری دریایی یا تخم اژدها.در سال 1630، پدر و پسر مجموعه‌ی خود را در اقامتگاهشان به نمایش گذاشتند و آن را “کشتی تردسکانت” (Tradescant’s Ark) نامیدند. این مجموعه، نخستین کابینت شگفتی‌ها در انگلستان بود که برای عموم مردم باز شد.

از کشتی تردسکانت تا موزه‌ی آکسفورد

الیاس اشمول (Elias Ashmole)، مجموعه‌دار، شیمی‌دان، و کهنه‌شناس، که همسایۀ خانوادۀ تردسکانت بود، در 1659 مجموعه‌ی کشتی تردسکانت را خریداری کرد. او آن را به مجموعه‌ی شخصی خود از دست‌نوشته‌های نجومی، پزشکی و تاریخی اضافه کرد.پس از 16 سال، برای نگهداری مناسب از آثار خود، او کتابخانه و مجموعۀ خود را به دانشگاه آکسفورد اهدا کرد. این اهدا پایه و اساس موزه‌ی اشمولین آکسفورد (Ashmolean Museum of Oxford) را تشکیل داد، که امروزه یکی از قدیمی‌ترین موزه‌های دانشگاهی جهان است.با این حال، بخش بزرگی از مجموعۀ تردسکانت بعدها به موزه‌ای دیگر منتقل شد— موزۀ تاریخ طبیعی دانشگاه آکسفورد (Oxford University Museum of Natural History) که در 1860 تأسیس شد. این موزه امروزه شامل هفت میلیون شیء و بیش از ۳۰,۰۰۰ نمونۀ جانورشناسی است.نکتۀ جالب اینکه بازدید از این موزه کاملاً رایگان است، مانند بسیاری از مراکز فرهنگی در بریتانیا.

Interior of Ashmolean Museum, Oxford, UK. Museum’s website. 

Interior of Oxford University Museum of Natural History, Oxford, UK. E-Architect

هنر معاصر و بازآفرینی شگفتی‌ها

همان‌طور که می‌دانیم، هنرمندان معاصر اغلب از گذشته الهام می‌گیرند. در سال 2007، هنرمند مشهور ایتالیایی، مائوریتزیو کاتلان (Maurizio Cattelan)، یک نصب هنری منحصر‌به‌فرد را در موزۀ سالومون آر. گوگنهایم (Solomon R. Guggenheim Museum)خلق کرد.این نمایشگاه که All نام داشت، یک نمایشگاه مرور آثار بود که در آن، تمام آثار هنری کاتلان به‌صورت معلق از سقف گنبدی‌شکل روتوندای معروف موزه آویزان شده بودند. این مجموعه‌ی متنوع از اشیای عجیب، آثار مصنوعی و اشیای طبیعی بدون هیچ ارتباط مشخصی میان آن‌ها، تداعی‌گر نسخه‌ای مدرن از Wunderkammer بود.هنگام ورود به نمایشگاه، اولین اثری که بازدیدکنندگان با آن مواجه می‌شدند، “نووچنتو” (Novecento)، یک اسب تاکسیدرمی‌شده بود که از سقف آویزان شده بود.

الهام از کروکودیل معلق در مانتووا

کاتلان در این اثر از “کروکودیل مومیایی‌شدۀ آویزان” که در زیارتگاه بانوی الطاف (Our Lady of the Graces) در شهر مانتووای ایتالیا قرار دارد، الهام گرفته است.این کروکودیل واقعی، که در قرن 15 یا 16 میلادی به کلیسا اضافه شده و اخیراً مورد مرمت قرار گرفته است، بخشی از یک سنت مذهبی و نمادین محسوب می‌شود.

افسانه‌ها و نمادشناسی کروکودیل در کلیساها

افسانه‌های مختلفی درباره‌ی منشأ و معنای این کروکودیل وجود دارد. برخی معتقدند که این جانور به‌عنوان نذر مذهبی (ex voto) به کلیسا اهدا شده است.اما محتمل‌ترین نظریه این است که در دوران باستان، اژدهاها، کروکودیل‌ها و مارها اغلب با یکدیگر اشتباه گرفته می‌شدند و در دوران مسیحیت، آن‌ها نماد شر در نظر گرفته شدند، زیرا به‌عنوان تجسم شیاطین یا حیواناتی که انسان را به گناه می‌کشانند شناخته می‌شدند.آویزان کردن این جانوران در سقف کلیسا دارای مفهومی نمادین عمیق بود:

  1. به زنجیر کشیدن این موجودات در بالای کلیسا، نمادی از مهار کردن شر و اهریمن است.
  2. در عین حال، این عمل هشداری آشکار به مؤمنان است تا از لغزش‌های انسانی و خطاهای اخلاقی دوری کنند.

در نهایت، همان‌طور که Wunderkammerهای سنتی نمایشگر عجایب حقیقی و خیالی بودند، هنرمندان معاصر مانند کاتلان نیز با الهام از این سنت، بازتعریفی مدرن از شگفتی‌ها و مفاهیم نمادین ارائه می‌دهند.

Maurizio Cattelan, All, 2007, Solomon R Guggenheim Museum, New York, NY, USA. Pinterest.

Embalmed Crocodile, before 1534, Our Lady of the Graces church, Mantova, Italy 

نوعی دیگر از کابینت شگفتی‌ها در هنر معاصر: کلاژ و اسمبلاژ

کابینت‌های شگفتی‌ها در هنر معاصر نه‌تنها از طریق نصب‌های هنری بزرگ، بلکه از طریق تکنیک‌های مدرن مانند اسمبلاژ (Assemblage) و کلاژ (Collage) نیز بازآفرینی شده‌اند.اسمبلاژ، که ترکیبی از اشیا و مواد مختلف را در قالب یک اثر هنری ارائه می‌دهد، نمونه‌ای از همان روح Wunderkammer سنتی است که مجموعه‌ای از عناصر پراکنده و بدون ارتباط ظاهری را کنار هم قرار می‌داد.

نمونه‌های برجسته در هنر معاصر:

  1. BoÎte-en-valise اثر مارسل دوشان (Marcel Duchamp)
    • این اثر که به معنی “جعبه در یک چمدان” است، شامل نمونه‌های کوچک از آثار خود دوشان است که در یک چمدان قرار داده شده‌اند. این اثر را می‌توان نوعی کابینت شگفتی‌های شخصی در مقیاسی کوچک در نظر گرفت.
  2. کابینت‌های شگفتی وندی آیکین (Wendy Aikin’s cabinets of curiosities)
    • وندی آیکین از ساختار کابینت‌های شگفتی سنتی الهام گرفته و آن‌ها را با عناصر مدرن ترکیب کرده است، خلق آثاری که مرز بین واقعیت، تخیل و هنر را به چالش می‌کشند.
  3. جعبه‌های طوطی جوزف کورنل (Joseph Cornell’s parrot boxes)
    • جوزف کورنل با استفاده از تکنیک اسمبلاژ، مجموعه‌ای از جعبه‌های هنری خلق کرد که شامل اشیای عجیب، تصاویر و قطعات متنوع بود. یکی از معروف‌ترین آن‌ها جعبۀ طوطی است که در مجموعۀ پگی گوگنهایم (Peggy Guggenheim Collection)نگهداری می‌شود.

ارتباط اسمبلاژ و Wunderkammer

همان‌طور که در کابینت‌های شگفتی‌های قرن‌های گذشته، اشیای طبیعی، مصنوعی و نمادین بدون نظم علمی مشخصی در کنار هم قرار می‌گرفتند، در هنر معاصر نیز اسمبلاژ و کلاژ به‌عنوان فرم‌های مدرن کابینت‌های شگفتی‌ها، اشیا و تصاویر نامرتبط را کنار هم می‌چینند تا داستان‌های جدید و تفاسیر شخصی از جهان را ارائه دهند.

Wendy Aikin, Cabinet of Curiosities: Box #8, 2010. Artist’s website

سینما و کابینت‌های شگفتی‌ها

اگر علاقه‌مند به هنر و سینمای باکیفیت هستید، پیشنهاد می‌کنم که فیلمی روان‌شناختی-هیجانی از جوزپه تورناتوره (Giuseppe Tornatore) را به فهرست فیلم‌های خود اضافه کنید:

The Best Offer (2013) | پیشنهاد بهترین پیشنهاد

این فیلم در چندین صحنه، اتاقی مملو از پرتره‌هایی را نشان می‌دهد که دیوارها را پوشانده‌اند—منظره‌ای حیرت‌انگیز و نفس‌گیر که شباهت زیادی به نقاشی‌های دیوید تنیرس (David Teniers) دارد.این مجموعه، متعلق به شخصیت اصلی فیلم، ویرجیل اولدمن (Virgil Oldman)، کارشناس و مدیر یک خانۀ حراج مشهور (با بازی جفری راش Geoffrey Rush) است.اما نکتۀ جالب اینجاست که اولدمن فقط پرتره‌های زنان را جمع‌آوری می‌کند.چرا؟پاسخ این پرسش و پیچیدگی‌های داستانی فیلم را به کنجکاوی خودتان واگذار می‌کنم.پس، بروید و تماشا کنید!

Movie still from The Best Offer directed by Giuseppe Tornatore, 2013. Paco Cinematografica/Warner Bros 

A view of a Wunderkammer: David Teniers the Younger, The Archduke Leopold Wilhelm in his Painting Gallery in Brussels, 1651, Kunsthistorisches Museum, Vienna, Austria

جمع‌آوری اشیا: از نماد قدرت تا بنیان‌گذاری موزه‌ها

همان‌طور که مشاهده می‌کنیم، گردآوری اشیای ارزشمند از دیرباز یکی از سنت‌های مهم در میان افراد قدرتمند بوده است.در گذشته، کابینت‌های شگفتی‌ها (Wunderkammer) و مجموعه‌های نادر نه‌تنها به‌عنوان مراکزی برای نمایش دانش و کنجکاوی بشری، بلکه به‌عنوان نمادی از جایگاه اجتماعی و قدرت صاحبانشان عمل می‌کردند.تمامی این نقاشی‌ها، آثار هنری و مجموعه‌های باشکوه نشان‌دهندۀ نقش حیاتی گردآوری در تاریخ تمدن غرب هستند.اما اهمیت این کابینت‌ها فراتر از نمایش قدرت بود—زیرا همین مجموعه‌های شخصی، سنگ بنای بسیاری از موزه‌ها و گالری‌های مشهور امروزی شدند.از خزائن اشرافی و سلطنتی گرفته تا موزه‌های مدرن، سنت جمع‌آوری شگفتی‌ها همچنان زنده است و به اشکال مختلف در دنیای معاصر ادامه دارد.

نوشته های مشابه

دیدگاهتان را بنویسید

نشانی ایمیل شما منتشر نخواهد شد. بخش‌های موردنیاز علامت‌گذاری شده‌اند *

دکمه بازگشت به بالا