زمینه تاریخی

الیزابت ویژه لو برن (1842-1755) را می‌توان بی‌تردید یکی از مهم‌ترین نقاشان پرتره در اواخر قرن هجدهم فرانسه دانست. کیفیت و گستردگی آثار او، جایگاهش را در میان بزرگ‌ترین پرتره‌نگاران تاریخ تثبیت کرده است. ویژه لو برن در آثار خود به شکلی استادانه، شکوه و تجمل روزگار خود را با نوعی طبیعت‌گرایی عاطفی درهم آمیخت و توانست شخصیت منحصربه‌فرد سوژه‌هایش را به تصویر بکشد.او بیش از ۶۰۰ پرتره خلق کرد که شامل چندین خودنگاره نیز می‌شود. بااین‌حال، تنها دو نمونه از این خودنگاره‌ها فرزندش را نیز دربرمی‌گیرد. یکی از این تصاویر مادر و دختری، خودنگاره با دخترش، ژولی، شاهکاری بی‌بدیل به شمار می‌رود که نه‌تنها مهارت فوق‌العاده او در پرتره‌نگاری را نمایان می‌سازد، بلکه جلوه‌ای از نبوغ او در بازنمایی صمیمیت و احساسات انسانی است.

ترکیب‌بندی کلی

خودنگاره با دخترش، ژولی اثری رنگ‌روغن بر روی چوب است که ابعادی برابر با 130 سانتی‌متر ارتفاع و 94 سانتی‌متر عرض دارد. این نقاشی، یک پرتره دوگانه از الیزابت ویژه لو برن و تنها دخترش، ژان-ژولی-لوئیز لو برن (1819-1780) است. ویژه لو برن، خود را در مقام مادری 34 ساله به تصویر کشیده است که با عشق، دختر 9 ساله‌اش را در آغوش گرفته است.در این ترکیب‌بندی، مادر و دختر با حالتی صمیمانه و پرمحبت یکدیگر را دربر گرفته‌اند، درحالی‌که لبخندی لطیف بر لب دارند و مستقیماً به بیننده نگاه می‌کنند.

انقلاب فرانسه

در این نقاشی، ویژه لو برن و دخترش ژولی—که به این نام مستعار شناخته می‌شد—لباس‌هایی به سبک نئوکلاسیک بر تن دارند، مدی که در اواخر قرن هجدهم و اوایل قرن نوزدهم در فرانسه رواج داشت. این اثر در سال 1789، یکی از پرآشوب‌ترین سال‌های تاریخ فرانسه و آغاز انقلاب فرانسه، خلق شده است. بااین‌حال، هیچ نشانی از بی‌ثباتی سیاسی و اقتصادی آن دوران در این نقاشی دیده نمی‌شود.در مقابل، این اثر جهانی کوچک و صمیمی از محبت مادری و سعادت خانوادگی را به تصویر می‌کشد، فضایی که کاملاً در تضاد با بحران‌ها و آشوب‌های بیرونی جامعه فرانسه در آن دوران قرار دارد.

آموزش هنری

الیزابت ویژه لو برن آموزش هنری خود را تحت نظر پدرش، لویی ویژه (1715-1767)، آغاز کرد و سپس نزد نقاشان برجسته‌ای چون گابریل فرانسوا دوین، ژان-باپتیست گروز و ژوزف ورنه به یادگیری ادامه داد. این آموزش قوی و هدایت‌شده، زمینه‌ای استثنایی را برای پیشرفت او فراهم کرد.نکته قابل‌توجه در مسیر حرفه‌ای ویژه لو برن، برخورداری از شبکه حمایتی نادری بود که از سوی برخی از برجسته‌ترین نقاشان مرد آن دوران شکل گرفته بود. این ارتباطات هنری، استعداد او را به رسمیت شناختند و موجبات موفقیت اجتماعی، حرفه‌ای و مالی او را فراهم کردند.شهرت ویژه لو برن چنان گسترش یافت که به نقاش رسمی ملکه ماری آنتوانت تبدیل شد. این موقعیت، علاوه بر ارتقای جایگاه هنری او، دسترسی وی را به محافل اشرافی فرانسه تسهیل کرد و بیش‌ازپیش جایگاهش را در تاریخ هنر استحکام بخشید.

ترکیب‌بندی هندسی

آموزش هنری دقیق و قوی ویژه لو برن موجب شد که او در بسیاری از پرتره‌های خود، از ترکیب‌بندی‌ها و موضوعات استادان کهن الهام بگیرد. خودنگاره با دخترش، ژولی یکی از نمونه‌های برجسته این تأثیرپذیری است. در این اثر، ویژه لو برن از الگوی سنتی مدونا و کودککه در نقاشی‌های رنسانس متأخر ایتالیا دیده می‌شود، به‌ویژه آثار رافائل، الهام گرفته است.بااین‌حال، او زمینه نقاشی را بیش‌ازپیش ساده‌سازی کرده و آن را به یک رنگ قهوه‌ای روشن و یکنواخت کاهش داده است، رویکردی که بیشتر به مدوناهای گوتیک قرون‌وسطایی شباهت دارد. علاوه بر این، همانند نقاشی‌های گوتیک و رنسانسی، درهم‌آغوشی مادر و دخترساختاری مثلثی‌شکل را تشکیل می‌دهدفرمی که در پرتره‌های گروهی غربی به‌طور گسترده مورد استفاده قرار گرفته و به ترکیب‌بندی پایداری و تعادل می‌بخشد.

حالات چهره

الیزابت ویژه لو برن، با وجود تأثیرپذیری از استادان کهن در ترکیب‌بندی، جلوه‌ای منحصربه‌فرد از احساسات و ظرافت شخصی را در چهره‌ها و حالات سوژه‌های خود به نمایش گذاشت. در خودنگاره با دخترش، ژولی، او با مهارت تمام چهره خود را سرشار از عشق و حس حمایت‌گری به تصویر کشیده است. گونه‌اش با لطافتی مادرانه بر پیشانی دخترش تکیه دارد، حالتی که پیوند عاطفی عمیق میان آن‌ها را برجسته می‌کند.ژولی با ظرافت و ملاحتی کودکانه ترسیم شده است. او با دست چپ، محکم گردن مادرش را دربر گرفته که نشان‌دهنده احساس امنیت و دلبستگی عاطفی اوست. این بیان صمیمانه و طبیعی از محبت مادری، اثری را پدید آورده که فراتر از یک پرتره رسمی، به تصویری زنده و پر از احساس تبدیل شده است.

 

جواهرات کورنلیا

چهره‌های مادر و دختر، با سادگی و وضوحی بی‌نقص، در برابر پارچه‌ای غنی از رنگ اما فاقد تزئینات و تجمل به تصویر کشیده شده‌اند. نبود جواهرات و زرق‌وبرق در این نقاشی، تواضع و سادگی ارزش‌های اخلاقی جمهوری روم را یادآور می‌شود. در تاریخ روم، کورنلیا، یکی از بانوان اشراف‌زاده، به دلیل پرهیز از زیورآلات و تمرکز بر آموزش فرزندانش، مورد تحسین بود.روایت مشهور می‌گوید که روزی، زمانی که یکی از دوستان ثروتمندش او را به‌خاطر سادگی ظاهری مورد سؤال قرار داد، کورنلیا به فرزندانش اشاره کرد و گفت: «این‌ها جواهرات من هستند.» آیا ویژه لو برن نیز با نمایش ژولی در این پرتره، چنین مفهومی را بازتاب داده است؟این ارجاع نئوکلاسیک کاملاً با احساسات صادقانه و عاطفه لطیفی که در نقاشی موج می‌زند، هماهنگ است. ویژه لو برن، همچون کورنلیا، به‌جای نمایش جواهرات مادی، دخترش را گران‌بهاترین گوهر خود به تصویر کشیده است، تفسیری که نه‌تنها از ارزش‌های نئوکلاسیک حمایت می‌کند، بلکه احساسات مادری را به‌شکلی ژرف و بی‌زمان به نمایش می‌گذارد.

کُنت دانژیوییه

خودنگاره با دخترش، ژولی به سفارش شارل کلود فلاو، کُنت دانژیوییه، که عنوان مدیر ساختمان‌های سلطنتی فرانسه را داشت، خلق شد. بااین‌حال، او برای مدت طولانی مالک این اثر نماند، زیرا در جریان انقلاب فرانسه، دولت انقلابی آن را مصادره کرد، همان‌طور که بسیاری از آثار مجموعه هنری او نیز ضبط شدند.در این دوران پرآشوب، ویژه لو برن، فراتر از از دست دادن آثار خود، با تهدیدی جدی علیه جانش مواجه شد. ارتباط نزدیک او با ملکه ماری آنتوانت و محافل اشرافی فرانسه، او را به یکی از چهره‌های مورد هدف انقلاب تبدیل کرد. این وضعیت او را وادار به ترک فرانسه و آغاز یک زندگی در تبعید کرد، دورانی که با وجود دشواری‌هایش، او را به محافل هنری در سراسر اروپا پیوند داد و باعث تداوم فعالیت هنری‌اش در خارج از وطن شد.

کُنت دانژی‌ویه

نقاشی خودنگاره با دخترش، ژولی به سفارش شارل کلود فلاو، کُنت دانژی‌ویه، که عنوان مدیر ساختمان‌های سلطنتی فرانسه را داشت، خلق شد. بااین‌حال، او برای مدت زیادی مالک این اثر نماند، چراکه در جریان انقلاب فرانسه، دولت انقلابی آن را مصادره کرد. در طول این دهه پرتلاطم، بسیاری از مجموعه‌های هنری اشراف، ازجمله آثار کُنت دانژی‌ویه، به تصرف حکومت انقلابی درآمدند.در این دوران، ویژه لو برن نه‌تنها آثارش را در معرض خطر می‌دید، بلکه جان خود را نیز در تهدیدی جدی یافت. او که به‌عنوان نقاش مورداعتماد ماری آنتوانت و از نزدیکان دربار فرانسه شناخته می‌شد، به‌شدت از سرنوشت خود بیمناک بود. ارتباط نزدیک او با اشرافیت سرنگون‌شده، باعث شد که مجبور به ترک فرانسه و گذراندن سال‌هایی در تبعید شود تا از خطرات ناشی از انقلاب در امان بماند.