معرفی برت موریزو در پنج نقاشی
هنگامی که از امپرسیونیسم سخن به میان می‌آید، معمولاً نام‌هایی مانند مونه، رنوار، پیسارو و دگا در ذهن نقش می‌بندد. بااین‌حال، نباید یکی از چهره‌های مهم این جنبش، برت موریزو را از یاد برد. او از جمله «بانوان بزرگ امپرسیونیسم» بود، شاگرد کامیل کورو، همسر اوژن مانه و خواهر‌همسر ادوار مانه. با وجود نقش برجسته‌اش در این جنبش، موریزو اغلب در سایه‌ی شهرت هم‌عصران مرد خود قرار گرفته است.برای درک بهتر آثار موریزو و چالش‌هایی که او به‌عنوان یک زن هنرمند با آن‌ها روبه‌رو بود، ضروری است که نقاشی‌هایش را در بستر تاریخی و اجتماعی زمانه‌ی او بررسی کنیم. این مقاله، سفر هنری برت موریزو را از خلال پنج اثر برجسته‌اش مورد بررسی قرار می‌دهد.او گلبرگ‌های شکوفه‌ها را بر روی پالت خود می‌فشرد و آن‌ها را بی‌پروا و با ضربه‌قلم‌هایی سرشار از طراوت زندگی بر بومش می‌پراکند… در نهایت، اثری ظریف، پرجنب‌وجوش و مسحورکننده خلق می‌کنداثری که بیش از آنکه به‌وضوح دیده شود، باید آن را حدس زد و احساس کرد.
۱. «مادر و خواهر هنرمند» (مطالعه)، ۱۸۶۹–۱۸۷۰
می‌توان گفت که برت موریزو از این لحاظ خوش‌شانس بود که در خانواده‌ای مرفه به دنیا آمد، زیرا والدینش او و خواهرش، اِدما، را به یادگیری نقاشی تشویق کردند. بااین‌حال، زن بودن در نیمه‌ی دوم قرن نوزدهم به معنای روبرو شدن با محدودیت‌ها و چالش‌های خاصی بود.موریزو با ادوارد مانه آشنایی داشت و برخی منتقدان او را شاگرد مانه می‌دانستند، اما در واقع چنین نبود. مانه پرتره‌های متعددی از موریزو کشید و در جنبه‌های مختلف بر آثار او تأثیر گذاشت. برای نمونه، او به جای ابراز نظر مستقیم درباره‌ی نقاشی‌های موریزو، اثر «مادر و خواهر هنرمند» را شخصاً دستکاری و اصلاح کرد.این رفتار ممکن است نشان‌دهنده‌ی نگرش از بالا به پایین مانه نسبت به موریزو، به‌عنوان یک زن هنرمند، باشد. موریزو که به توانایی‌های خود ایمان داشت، در سکوت از اینکه به‌عنوان یک نقاش حرفه‌ای جدی گرفته نمی‌شد، رنج می‌برد.
۲. «گهواره»، ۱۸۷۲
یکی از چالش‌های اساسی که هنرمندان زن در آن دوران با آن مواجه بودند، تصمیم‌گیری میان دنبال کردن حرفه‌ی هنری یا ازدواج بود. بااین‌حال، برت موریزو توانست میان هر دو نقش تعادل برقرار کند و در عین حال که نقاشی موفق بود، همسر و مادری متعهد نیز باقی ماند. در مقابل، خواهرش اِدما پس از ازدواج، نقاشی را کنار گذاشت.موریزو در نقاشی «گهواره» به موضوع مادری پرداخته است. در این اثر، مادری را می‌بینیم که بر روی کودک خود خم شده و با حالتی متفکرانه و تأمل‌برانگیز به او نگاه می‌کند. مدل این نقاشی، ادما، خواهر موریزو است.در این اثر، بازتابی از حس مالیخولیا در آثار آلبرشت دورر نیز دیده می‌شود. «گهواره» در نخستین نمایشگاه امپرسیونیست‌ها در سال ۱۸۷۴ به نمایش گذاشته شد. یکی از منتقدان، با لحنی تمسخرآمیز، نمایشگاه را چنین توصیف کرد: «پنج یا شش دیوانه که یکی از آن‌ها زن است گروهی از موجودات نگون‌بخت!»
۳. «آینه سایکی»، ۱۸۷۶
آثار برت موریزو زنانی را به تصویر می‌کشند که در دنیای درونی خود، درگیر تأمل، آیین‌های روزمره و خانواده‌شان هستند. اما آیا موریزو می‌توانست فضاهای شلوغ کافه‌ها یا مردان را نیز نقاشی کند؟ متأسفانه، شرایط اجتماعی آن دوره چنین امکانی را فراهم نمی‌کرد. تنها مردان اجازه داشتند آزادانه در اماکن عمومی حضور داشته باشند و از زندگی روزمره طرح بزنند. افزون بر این، حضور یک زن در استودیوی یک مرد، مگر در صورتی که از اعضای نزدیک خانواده باشد، از نظر اجتماعی پذیرفته نبود.در نقاشی «آینه سایکی»، موریزو دختری را در برابر آینه به تصویر کشیده است. برخلاف تصویری که ممکن است یک نقاش مرد از چنین صحنه‌ای ارائه دهد، این دختر در حال اغواگری یا خودنمایی نیست. او هیچ توجهی به بیننده ندارد، بلکه غرق در انجام امور شخصی خود است، و گویی ما بدون آگاهی او، در حال نظاره‌ی این لحظه‌ی خصوصی هستیم.موریزو در این اثر، تأثیری شگفت‌انگیز خلق می‌کند. بیننده، به‌جای آنکه صرفاً زیبایی ظاهری سوژه را تحسین کند، در تلاش است حالت ذهنی و افکار او را درک کند حتی شاید خود را جای او بگذارد و تجربه‌ی حضور در موقعیت او را تجسم کند. این نقاشی، نه صرفاً تصویری از یک زن، بلکه دعوتی برای همذات‌پنداری و ورود به دنیای درونی اوست.
۴. «اوژن مانه و دخترش در بوژیوال»، ۱۸۸۱
اگر امپرسیونیسم در نبردی با آکادمیسم قرار داشت، برت موریزو را می‌توان انقلابی در دل این جنبش انقلابی دانست. همان‌طور که پیش‌تر اشاره شد، او توانست میان حرفه‌ی هنری خود و نقش‌های همسری و مادری تعادل برقرار کند. ازاین‌رو، اعضای خانواده‌اش همسر و دخترش به سوژه‌های اصلی بسیاری از آثار او تبدیل شدند.نکته‌ی جالب توجه این است که پس از ازدواج با اوژن مانه، برادر ادوار مانه، موریزو نام خانوادگی خود را تغییر نداد. این تصمیم، نه‌تنها بر هویت مستقل او تأکید داشت، بلکه نشان‌دهنده‌ی جایگاه اجتماعی‌اش به‌عنوان زنی از طبقه‌ی خود بود که در برابر تعصبات و هنجارهای محدودکننده‌ی زمانه‌اش ایستادگی می‌کرد.
۵. «دو دختر»، ۱۸۹۴
نقاشی «دو دختر» که در اواخر دوران حرفه‌ای برت موریزو خلق شد، مانند بسیاری از آثار او دختران جوانی را نشان می‌دهد که در خانه نشسته و غرق در زندگی روزمره‌ی خود هستند.پیکره‌های نقاشی با حجم‌پردازی مشخص و ضربه‌قلم‌هایی قوی از پس‌زمینه متمایز شده‌اند. این شیوه، همراه با افزایش استفاده‌ی موریزو از طراحی‌های مقدماتی پیش از نقاشی، تحت تأثیر اگوست رنوار بود، هنرمندی که در دهه‌ی پایانی زندگی موریزو، دوستی نزدیکی با او داشت.«فکر نمی‌کنم هیچ مردی زنی را واقعاً برابر با خود بداند. اما این تنها چیزی است که من می‌خواهم، زیرا ارزش خود را می‌دانم.»
برت موریزو
کاترین هیوز، «برت موریزو: امپرسیونیست فراموش‌شده»، دیلی تلگراف، ۱۳ دسامبر ۲۰۱۰.مورخان هنر امپرسیونیسم نسبت به آثار برت موریزو نگاه انتقادی داشتند، به همین دلیل او به‌سرعت به‌عنوان هنرمندی درجه‌دو کنار گذاشته شد نه به دلیل کیفیت آثارش یا جایگاهش در جنبش، بلکه بیشتر به سبب تعصبات جنسیتی که علیه او وجود داشت.بااین‌حال، خوشبختانه امروزه نگاهی منصفانه‌تر به او شکل گرفته و توجه به دستاوردهای خلاقانه‌ی موریزو رو به افزایش است.
